PTSS, als de oorlog je leven blijft beheersen
Nederland richt zich sinds de val van de Berlijnse Muur meer en meer op vredesmissies. De generatie 'jonge veteranen', zoals de militairen worden genoemd die vanaf de uitzending naar Libanon in 1978 zijn ingezet, groeit explosief: ieder jaar komen er duizenden bij. De Nederlandse bijdrage in Afghanistan levert elfduizend veteranen op, een eventuele verlenging van de missie niet meegerekend.
De meeste militairen vinden eenmaal terug wel weer hun weg in het dagelijkse leven, maar tien procent komt terug met psychische klachten, van wie de helft een posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelt. 'En dat aantal kan oplopen,' zegt de Amerikaanse defensiepsychiater Charles Hoge. Hij onderzocht de gezondheid van Amerikaanse militairen die in 2003 in Afghanistan en Irak streden en vond een oorzakelijk verband tussen het aantal vuurgevechten en de intensiteit ervan, en PTSS. De missie naar Uruzgan, de gevaarlijkste en omvangrijkste uit de geschiedenis van de NAVO, zou dus wel eens voor onaangename verrassingen kunnen zorgen als de uitgezonden militairen weer terug zijn in Nederland. Veel oorlogen worden thuis met de partner uitgevochten. PTSS leidt bij veteranen in minstens zeventig procent van de gevallen tot een scheiding.

Hoge: “Eén van de belangrijkste lessen die we in de Verenigde Staten door onze oorlogen geleerd hebben is: moedig militairen aan om zorg te zoeken als ze die nodig hebben. Veel militairen gaan hulp uit de weg omdat ze zich schamen en bang zijn door commandanten en collega's als zwakkeling te worden gezien. Maak duidelijk dat hulp halen een teken van sterkte is.”
Gelukkig wordt de drempel om hulp te zoeken steeds lager voor veteranen. 'Vroeger sprak je niet over PTSS. Pas in de jaren tachtig, toen de gevolgen van de Vietnam-oorlog bekend werden, is de stoornis officieel erkend. Nu is het algemeen bekend dat PTSS bij bepaalde beroepsgroepen meer voorkomt. Al wordt de stoornis nog vaak gezien als een ziekte van veteranen. Ten onrechte, want ook de machinist die iemand voor zijn trein heeft ziet springen, kan een PTSS ontwikkelen. Dat geldt voor iedereen die iets ernstigs meemaakt dat buiten de gemiddelde menselijke ervaring valt, een schokkende of levensbedreigende gebeurtenis. Elk van hen kan last krijgen van een PTSS. De onaangename herinneringen blijven zich dan opdringen, onder meer in de vorm van herbelevingen en nachtmerries. De slachtoffers ontwikkelen vaak een sterk vermijdings- gedrag: ze gaan alles uit de weg wat hen aan de traumatische ervaring kan herinneren. Enkele andere symptomen die kunnen optreden zijn: verhoogde prikkelbaarheid, concentratieproblemen, lusteloosheid, gevoelens van vervreemding, angstaanvallen, schrikachtigheid en slapeloosheid.
Het grootste probleem is het signaleren van PTSS. Want de stoornis komt nooit alleen, maar gaat gepaard met een rits aan 'secundaire klachten': alcohol- en/of drugsverslaving of agressief gedrag. Vaak volgen financiële problemen, een rampzalige gezinssituatie en ontslag. Deze veteranen lopen het risico maatschappelijk af te glijden, zonder dat zijzelf en hun omgeving de echte oorzaak ervan kennen. Een goede begeleiding is ook in het belang van de maatschappij.

Steeds meer wetenschappelijke organisaties erkennen EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) als een effectieve behandeling voor patiënten met een PTSS. Inmiddels is er ook de nodige empirische ondersteuning beschikbaar. Er verschenen al een stuk of twintig gecontroleerde studies. Andere therapieën voor PTSS werden lang niet zo vaak onderzocht. Het Nederlandse Trimbos-instituut, dat wetenschappelijke kennis verspreidt op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg, bracht onlangs een rapport uit met richtlijnen voor de behandeling van angststoornissen (Van der Velde, 2003). EMDR wordt hierin genoemd als 'één van de meest in aanmerking komende interventies bij PTSS'.
EMDR blijkt vaak effectief voor trauma's en PTSS, bij volwassenen en bij kinderen en veel sneller en completer dan de standaard behandeling. Net als elke behandeling van PTSS is een behandeling d.m.v. EMDR vaak zwaar. Echter, omdat EMDR gemiddeld zoveel sneller verloopt dan andere behandelvormen, wordt EMDR als relatief licht ervaren.

Ayesha Jetten: ‘Het geeft grote voldoening om mensen door behandelingen met EMDR zo snel te zien opknappen. Mensen worstelen al vaak zo lang met zichzelf, met de beelden in hun hoofd, de herinneringen die zich te pas en te onpas aan hen opdringen. In de media krijg je alleen de berichten van die mensen waarbij het vreselijk mis gaat, maar er is een wereld van onbekend leed bij veteranen én hun gezin.’
Omdat sommige gebeurtenissen (zoals nu bijv. Veteranendag 27 juni) herinneringen en daardoor PTSS kunnen ‘triggeren’ is het mogelijk dat deze weken voor veel veteranen en hun gezin extra zwaar zijn. Daarom geeft Ayesha Jetten aan veteranen die zich voor een intake melden bij TRINITY tot 31 augustus 50% korting op de kosten van de intake.