“Ie redden joe nou wieder wel, moeke hè?”
“Joawel hur, mien wicht, moak die om mie mor gain zörge. Ik kom de kerstdoagen wel deur.”
“Kin ik echt niks meer veur joe doun? Hebben ie genog eten en drinkerij in huus?”
“Ik bin guster nog noar de supermaark west. k Heb mie van alles n beetje ophoald. Ik vernuver mie wel. Ik heb tillevizie, ja en as ik mie haildaal verveel, din kin k aaltied nog n zetje noar Aantje Fennemoa goan. Dij is ook ja allaine. Goa joen gang nou mor en veul plezaaier doar in Amsterdam bie Koos en Anneke.”
“Nou din goa k mor. Doei hur! As wie weerom binnen, kommen wie votdoalek weer bie joe.”
Marga gript heur tazze van de baanke en drokt heur moeke vlochteg nog n smokje op de waange. Op drumpel draait ze zok nog even om.
“As der wat is, din kin je ons aaltied bellen, hè! Ie hebben t nummer van ons mobieltje ja wel!”
“Goa nou mor. Der gebeurt niks. Ik heb mien haile leven al goud op miezulf paast. Woarom zol k dat nou din nait meer kinnen?”
“Nou, t beste din mor! Doei!”
De veurdeure klapt dichte. Vot is t wicht.
Uut t roet zugt Jaantje hou of Marga in heur autootje stapt. Doar stoft ze hìn. Wat hebben dij kinder t ook aaltied drok. Ze kommen ja nooit tot rust.
Heur haile leven is ain vlaigerij!
Marga waarkt haalve doagen en dut snommedoags heur huusholden. Soavends is ze voak op pad noar t volleyballen of t teneelspeulen en tussendeur tennist ze nog twij moal in de weke mit n vriendin.
Hans, heur man, het t ook slim drok. Noast zien boan op t gemaintehuus zit e in t bestuur van n hailebult verainens en soavends, as e t mor even wachten kin, gaait e ook nog vieftien kilometer aan t trimmen.
Nee, kinder hebben t slim drok. Te drok, noar Jaantje heur idee.
Ze het ter wel ais wat van zegd. Mor dat vuil haildal verkeerd. Te drok? Hou komt moeke der wel bie? Zai binnen ja nog jonk en din mout je t ter van nemen. t Leven is al zo kört. As ze old binnen, zellen wel elke oavend in huus zitten en tillevizie kieken.
Kinder kinnen ze doarom ook nog nait bruken. Doar binnen Hans en Marga t mit heur baaident wel over ains. Wel woagt zien noageslacht nou nog aan dizze wilde, gevoarleke wereld?

Jaantje schenkt zuk nog n kop kopke kovvie in. Der is nog n beetje in de kanne en t is ook zunde om t vot te gooien.
Doar zit ze din allaine. Drij kerstdoagen as je de zundag mitreken. Hou komt ze dij deur? Noar Aantje Fennemoa kin ze haildal nait. Dij is noar heur zeun in Apeldoorn. En aandern zain heur aankomen mit heur gejeuzel. Dij willen ja geern gezellege kerstdoagen. In juli is Knelis, woar ze zo laank mit traauwd west het, uut tied kommen. Van t aine moment op t aander was t doan west.
Smörns harren ze nog mit heur baaident om bosschop west. Dou kloagde Knelis al over muideghaid. Dat was slim ongewoon, omreden, Knelis was nooit muide, ondanks t haarde aarbaiden dat e aaltied doan har.
“Wie mouten vanoavend mor n beetje op tied op bèrre goan,” har Jaantje nog zegd. Mor Knelis was hail nait meer op bèrre kommen. Dou Jaantje snommmedoags even n zetje noar heur vriendin Aantje Fennemoa west har, von ze heur Knelis dood in zien stoule. Hai har n haartstilstand had.
“n Makkelke dood,” zee iederaine, mor Jaantje was hom wel kwiet en mos allenneg wieder.
In t begun har ze nait waiten hou of ze der mit aan mos. d’Haile doagen docht ze aan Knelis. Soms dekte zai toavel veur twij man, terwiel ze wel wis dat heur man nooit weeromkommen zol.
Nou is ze n poar moand wieder, mor ze krigt aal meer wènst van heur echtvrund. Nee,
t leven vaalt nait mit. Der binnen doagen, dat Jaantje gain zin het om eten te koken. Din nemt ze wel n extroa plakje stoede.
Hans en Marga kommen ook aal minder. Dij hebben t ja drok! In t begun zag Jaantje heur sikkom elke dag.
“Ik kom even kieken hou of t ter biestaait,” zee Hans din, “kin je der nogal tegen?”
“t Is stoer, mien jong, mor ik kin der ja niks aan veraandern. t Leven is nou ainmoal zo,” zee Jaantje din.
Marga kwam ook om de hoaverklap even aanlopen. Mor dij har t allenneg mor over heurzulf en heur aigen bezegheden.
Noa n ketaaiertje ging ze din wer vot. Moeke slagt zuk ter ja wel schier deur. Dat kommen van de kinder wer aal minder. De leste tied kommen ze mor ainmoal in de weke meer. Zai hebben ja heur aigen leven en doar is ja mor zuneg ploats veur n olle moeke.
Mor zo old is Jaantje ja nog nait. Zeuvenzesteg is toch nog riekelk jong? Ze is nog goud fit en vereg, mor dij wènst noar Knelis, dij slagt heur haildal plat.
As Marga en Hans der binnen, kin ze zuk nog wel bedappern, mor as gain aine t zain kin, din lopen heur bie tieden de troanen van verdrait over de wangen. Wat het heur leven nou nog veur zin?

Zo zit Jaantje wat te prakkezaaiern bie heur kopke kovvie. Kom op, kop ter veur holden! Wat zol der vanoavend op tillevizie wezen? Mor ais in t tillevizieblad kieken. n Kerstpergrammoa mit zangers en zangerezzen en muzikanten uut Amerikoa. Niks aan! Aal van dat moderne gebölk. Op t aander net is n oflevern van n plietsieserie. Doar staait heur de kop nait noar. Om twaalf uur is der n kerkdainst. Dat is heur veuls te loat, din ligt ze allaank op bèrre.
Hou loat is t nou? Sikkom haalf zezze. De tied schut ja nait op. Ze zel zuk dammee n aaichie bakken en din kin ze wel n zetje braaien goan. Ze het ja nog truie veur Hans op de pennen. Doar het ze al n week of wat niks meer aan doan.
Jaantje scharrelt wat deur heur huuske. Overaal binnen de herinners aan Knelis. Arregat, dat Marga en Hans nou net mit dizze doagen noar heur vrunden mouten.
Ze zet tillevizie aan. t Nijs van zes uur zel der nou wel gaauw op wezen. Joa hur, de nijsleesder vertelt over n overstromen in Pakistan en
n schaiterij in Israël. Wat is der toch n ellende in de wereld.
t Weer! t Zel vannachts n beetje vraizen. Ongeveer vaar groaden, dinkt de weerman. Overdag is t din mooi zunschien weer.
Jaantje dut tillevizie weer uut. Ze het gain belang bie t programma wat nou komt. Wat zel ze nou ais doun goan? Dat aaichie kin wel wachten. Ze het ja hail gain zin aan eten. Ze het net ja nog n plakje kouke had bie de kovvie, dij ze mit Marga dronken het. Ze mout nou toch heur braaien mor ains opzuiken. Bah, t liekt ja wel of de muren op heur òf kommen. As ze ains even n zetje boeten lopen gaait. t Is ja wel schier weer ook al is t duuster. Even noar t dörp hìn en weerom. Din is ze ja weer haalf uurtje wieder.
Ze trekt heur mantel aan en dut n doukje om t heufd. Op de bozzem staait nog n koartje veur Aantje Fennemoa in Apeldoorn. Wait dij vot dat ze aan heur denkt. Even vuilen of ze de sleudels in de buutse het. Joa hur, doar zitten ze. Din trekt Jaantje de deure achter zuk in t slöt.

t Is inderdoad n mooie oavend. Aan de heldere vraislocht stoan de wereld steerntjes. t Is zeker duustermoan, want de moane is naargens te bekennen.
Jaantje lopt de weg noar t dörp òf. t Is n stille weg mit waaineg huzen, mor ze is nait be-
naauwd. Hou voak is ze dizze weg al nait oflopen en der is heur ja nooit wat overkomen. Woarom zol ze nou din baange wezen?
Ze lopt steveg deur. Hè, dij vrizze boetenlocht dut heur goud. Ze mos der mor n gewoonte van moaken elke oavend n endje lopen te goan.
Doar binnen d’eerste huzen van t dörp al. Der is gain mìns bie t pad. Alles is uut en dood.
Bie de braivenbuzze dut ze t koartje veur Aantje der in. Ziezo, dij is in elk geval onderwegens. As Aantje der dammee proatjes over het dat e noa de kerstdoagen aankommen is, kin ze aaltied de post de schuld geven. Dij zeurt wel voaker om mit kerstkoartjes om dizze tied van t joar.
Jaantje wil zok omdraaien en wiedergoan.
“Moi!” heurt ze din n stem achter heur.
Doar schrikt ze toch wel even van.
As ze omkikt, zugt ze n jongkerel mit n dikke roege board.
“Ie binnen ook nog loat bie t pad.”
“Och, zo loat is t nog nait. Ik mos nog even noar de braivenbuzze.”
“Binnen ie hier bekind?” wil de man din waiten.
“Dat zol k wel dinken,” laagt Jaantje. “Ik woon hier al meer as zesteg joar.”
“Woar woont hier n dokter?”
“n Dokter? Hier in t dörp woont gain dokter. Dij woont vief kilometer wiederop in t grode dörp.”
t Gezichte van de man betrekt. “Mien vraauw is nait goud worden en nou bin k n dokter neudeg.”
“Je kinnen dokter toch bellen. Hier om d’houke is n tillefooncel.”
De man verdwient en Jaantje lopt wieder. Dizze man woont hier zeker nog nait zo laank, aans har e toch wel waiten, dat in t dörp gain dokter woont.
Even loater heurt ze de man achter zuk aankommen. Hai poest.
“Dokter komt votdoalek. Mien vraauw is in verwachten, mor nou begon ze inains te vluien. Dat liekt ons nait goud tou.”
“Woar wonen ie din?” wil Jaantje waiten.
“Hier votdoalek in de bochte van de weg. In t ol boerderijchie van Haarm Kupers.”
“Din binnen ie ja zo te reken mien buurman. Ik woon n endje wiederop.”
“Wie wonen der nog mor n weke.”
De man gaait gaauw zien huus binnen. Jaantje blift n beetje verbalderd achter. Wus ze ja hail nait dat hier nije mìnsen wonen.
Doar is d’auto van dokter al.
“Moi vrouw Van Diek, ie binnen ook nog loat bie t pad.”
“Even noar de braivenbuzze west, dokter.”
Dokter verdwient in t huuske. Jaantje lopt langzoam wieder. Nou is t ja goud. Dokter is der nou ja. Mor t is net of binnenin heur aine zegt, dat ze nog even in de buurte blieven mout. Ze kikt nog ais achteromme. Op de weg staait de man mit de board en speert mit d’aarms. Hai ropt wat, mor ze kin t nait verstoan. Jaantje draait zuk om en lopt in de richten van de man.
“Mien vraauw mout noar t zaikenhuus. Votdoalek! Aans gaait t mis, zegt dokter. Hai bringt heur zulf even mit d’auto hìn.”
De man verdwient weer in huus. Jaantje lopt hom achternoa. Dokter is in de weer mit n jonge vraauw, dij hoog en braid is. Hai helpt heur in n jaze. Aan toavel zit n lutje kind, dij mit verschrikte ogen noar de gebeurtenizzen kikt.
Dokter laaidt de vraauw veurzichteg noar boeten, noar zien auto. De man staait ter wat onthaand bie. In de loop kikt dokter hom aan.
“Ie mouten ook mit,” kommedaaiert e.
“En ons wichtje din?” vragt de man.
“Doar kin vrouw Van Diek wel oppazen. Kom, wie hebben hoast.”
Hai klapt d’autodeure dichte en de man gaait wat twievelachteg noast hom zitten op de veurbaanke.
“Wie proaten loater wel, vrouw Van Diek,” ropt dokter deur t open roetje nog noar Jaantje. En vot binnen ze.
t Wichtje kikt heur aan as n baang vogeltje.
“Wat doun ze nou mit ons mamme?” flustert ze.
“Jaantje gaait bie toavel zitten en pakt t lutje kolle haandje.
“Dij gaait noar t zaikenhuus en din moaken de dokters heur weer beter.”
“Echt woar?”
“Echt woar. Ze zellen in t zaikenhuus hail slim heur best doun.”
Jaantje trekt heur mantel uut en hangt hom over n stoule. Ze kikt ains in t ronde. Slim schier is t hier nait. Dit binnen zeker van dij nijmoodse jongelu, dij niks geven om n beetje fesounleke huusholden. Tussen de baaide vensters staait n klaain kerstboomke, dij versierd is mit rode, gele en widde, uut pepier knipde, feguurtjes.
“Hou haitst doe aiglieks,” wil Jaantje waiten.
“Jetje, en wel binnen ie?”
“Ik bin vrouw Van Diek en ik woon in de boerderij n endje wiederop. Mor doe magst wel oma Van Diek tegen mie zeggen.”
t Wichtje stekt de doeme in de mond en begunt ter op te sabbeln.
“Bist muide?”
t Lutje knikt.
“Zel ik die op bèrre brengen?”
“Nee, nee, nait op bèrre. Ik bin baange in berre as mamme der nait is.”
Jaantje dut t zwiegen der mor tou. Doar zit ze nou in n vremd huus mit n vremd kind.
t Wichtje komt van de
stoule òf en kropt bie
Jaantje op schoot. Ze
vlijt heur heufdke tegen
Jaantje heur scholder en sabbelt wieder op heur doeme.
“Ie hebben n mooi kerstboomke,” zegt Jaantje om mor wat te zeggen. t Wichtje knikt.
“Hest doe dij mooie feguurtjes uutknipt?”
“Dat het mamme doan en ik heb heur holpen. Mooi hè?”
“Aiglieks heuren der ook nog keerskes in, mor dat is veuls te gevoarlek, zegt pappe, doar kin wel braand van kommen.”
“Och, dat vaalt wel tou, hur.”
t Kind hoalt de scholdertjes op.
“Zunder keerskes is t boomke toch ook wel schier?”
“Joawel hur, mien wicht. Zunder keerskes is e ook wel schier.”
“Hebben ie in huus ook n kerstboom?”
“Nee, ik bin mor allaine. Veur wel mout ik n kerstboom hebben? Vrouger har ik wel aaltied aine en din zongen wie der kerstlaidjes bie.”
“Kinnen ie nou ook wel n kerstlaidje zingen?”
“Joawel. Wilst geern aine heuren?”
t Lutje kopke knikt.
Zachies begunt Jaantje te zingen van: “De herdertjes lagen bij nachte.”
t Wichtje zuzooit mit op de moat van de meziek.
Din zingt Jaantje van: “Daar is uit ’s werelds duist’re wolken”, en zo gaait t haile repertoire bie langs.
t Dut Jaantje goud aal dij laidjes van vrouger te zingen. Jetje is allaank in sloap valen, mor Jaantje zingt mor deur en ze vernemt nait dat ze ook votzoezelt.
Doar zitten ze nou: d’olle vraauw en t lutje kind. Zörgeloos te sloapen. Even vrij van d’ellende.

Jaantje schrikt wakker van t geluud van n auto. t Is dokter, dij weerom komt van t zaikenhuus in Stad.
“t Gaait wat beter mit dij vraauw,” vertelt e aan Jaantje. “Kinnen ie nait n poar doage op t kind pazen? Din kin de man bie zien vraauw blieven.”
Jaantje knikt.
“Luuster ais Jetje,” zegt dokter din tegen
t wichtje, “doe gaaist nou n zetje mit vrouw Van Diek noar huus. Zo gaauw as dien mamme weer kloar is, magst weer noar huus tou. Is dat goud?”
t Wichtje wil aan de libbe trekken.
“En woar is pappe nou?”
“Dij is in t zaikenhuus bie dien mamme.”
Jaantje trekt Jetje heur manteltje aan en zöcht wat goud van t kind bie mekoar. Din trekt ze heur aigen jaze aan, krigt t kind bie d’haand en ze goan noar boeten.
De nacht is kold. t Vrust! De steerns stoan glènne aan de locht.

d’Aander mörn om negen uur schrikt Jaantje wakker. Wat is der wel aalmoal gebeurd dij oavend en nacht? Langzoam schut t heur weer te binnen.
In t vrije sloapkoamertje ligt n wichtje te sloapen. n Wichtje dij heur moeke in t zaikenhuus ligt. Veurzichteg lopt Jaantje deur de gaange en dut de deure van t koamertje open. Doar ligt Jetje. Mit de doeme nog in de mond in daibe sloap.
Jaantje trekt de gerdienen open. Deur t licht wordt t wichtje wakker en kikt om heur tou. Even liekt t asof ze schraiven goan wil, mor as ze Jaantje zugt, begunt ze toch te lagen.
“Oma Van Diek,” flustert ze. Jaantje helpt heur bie t aantrekken en din goan ze noar de koamer. Mit zien baaident eten ze n stoetje en drinken ze n kopke thee.
t Leven het veur Jaantje inains weer zin. Hans en Marga mozzen heur nou ains zain kinnen. Dij zollen t huil nait goud vinden, dat ze zok inlet mit dat vremde volk. Mor wat kin heur t verschelen. Zai dut t zo en gainaine kin heur dat verbaiden. Ze is nog aaltied boas over zukzulf.
En wel mout aans op Jetje pazen? Heur moeke is ja zaik en heur pa mout bie heur in t zaikenhuus blieven. Din heb je toch de plicht om te helpen? En ze het t ja wel aan tied. Gainaine dij op heur zit te wachten.
Snommedoags nemt Jaantje Jetje mit noar de kerke. Doar is kinderkerstfeest. Jetje kikt heur ogen uut noar de grode kerstboom en lustert mit ingeholden oam noar de mooie meziek van t örgel. Ze vindt t verhoal van de zundagschooljuvvraauw ook prachteg. Over dat lutje popke, dat in n olle staal geboren wer en dij gain goud har om aan te trekken.
Ze krigt ook nog appelsiene en n grode kerstkrans. Wat is ze bliede. Ze verget zulfs aan heur zaike mamme te dinken.
Jantje vuilt zuk bliede. Hou kon t wel, dat ze nou mit kerstdoagen zuk zo nutteg moaken kin. Mooi toch!
Noa t kerstfeest kookt Jaantje eten. Ze het t ter recht drok mit. Jetje perbaaiert overaal mit te helpen. Mooi is dat!
Soavends komt dokter nog even langs.
“Ik heb joe gusteroavend zo mor inains opscheept mit dat vremde kind. Mor heur moeke mos zunder uutstel noar t zaikenhuus. t Kon nait aans.”
Jaantje laagt wat. “Doar zol ik mie mor gain zörge over moaken dokter. Ik vernuver mie mie best mit Jetje.”
En ze vertelt van t kerstfeest in de kerke.
“Ik heb ook nog even beld mit t zaikenhuus,” vertelt dokter din. “t Gaait nou weer goud mit Jetje heur moeke en ook mit t kind. t Is n jonkje. Vaar weke te vroug geboren. t Ligt in n couveuse, mor dat komt wel goud.” Jaantje wordt ter haildal bliede van. Wat toch roar. Dit binnen ja wildvremde mensen veur heur.
Jetje vindt t ook fijn dat ze n lutje bruiertje kregen het en wil t laifste votdoalek noar t zaikenhuus om kieken te goan.
As dokter weer vot is, zet Jaantje tillevizie aan. Der is n kinderprogrammoa op. Jetje kikt ter mit grode ogen noar. Ze is zo verdaipt in t kieken, dat ze huil nait vernemt dat heur pappe binnenkomt.
Pappe strikt Jetje zaachte deur t hoar.
“Pappe,” ropt ze, “wie hebben n bruiertje kregen. n Kerstkindje.”
Pappe knikt en nemt Jetje veurzichteg op schoot.
“Mörgen goan wie mit de bus noar mamme en t bruiertje, dat beloof ik die. En oma Van Diek mag ook mit. Dij is nou ja zo’n beetje dien oma worden.
Jaantje vuilt heur haart in heur keel kloppen. Nou binnen dizze kerstdoagen toch nog goud worden. Laang zellen ze heur in elk geval nait valen.

Henri Wierth

Uut: Nije Grunneger Kerstverhoalen,
Stichting t Grunneger Bouk, 2006